Τι είναι τα Clusters;
Το Cluster πρωτοπαρουσιάστηκε ως έννοια στην αρχές της δεκαετίας του ΄90, από τον Michael Porter, καθηγητή του Princeton & του Harvard Business School.
Αποτελεί μορφή συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και άλλων φορέων. Ουσιαστικά Cluster ονομάζεται ένας επιχειρηματικός συνεργατικός σχηματισμός που προωθεί την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα.
Τα cluster είναι γνωστά και ως «συστάδες» ή «συσπειρώσεις» ή «εταιρικές συμπράξεις».
Με τον όρο clusters ή «Συστάδες» αναφερόμαστε σε ομάδες ανταγωνιστικών ή συνεργαζόμενων επιχειρήσεων, συνήθως εγκατεστημένων σε γειτνιάζουσες περιοχές (όχι όμως απαραίτητα), οι οποίες αλληλεπιδρούν με στόχο:
- την επίτευξη οικονομιών κλίμακας (κοινές προμήθειες, logistics, αποθήκες κ.ά.),
- την πρόσβαση σε πόρους (αγορές κεφαλαίων, ανάπτυξη και μεταφορά γνώσης, εξειδικευμένο προσωπικό),
- την άμεση και έγκαιρη πληροφόρηση
- την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη μείωση του κόστους παραγωγής,
- τη βελτίωση της λειτουργίας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων – εταίρων
Κατά κύριο λόγο τα επιχειρηματικά clusters αποτελούνται από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο (οριζόντια clusters) ή σε διαφορετικούς κλάδους της διαδικασίας παραγωγής, ανήκουν δηλαδή στην ίδια εφοδιαστική αλυσίδα (κάθετα clusters).
Τα clusters ή συστάδες επιχειρήσεων εντοπίζονται σε συγκεκριμένη γεωγραφικά περιοχή, καθώς η γειτνίαση διευκολύνει την επικοινωνία, τις διαμεταφορές αλλά και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους.
Σε περιφερειακό επίπεδο τα επιχειρηματικά cluster μπορούν να στοχεύουν στην ανάδειξη περιφερειακών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, όπως τα τοπικά προϊόντα, οι τουριστικές και πολιτιστικές διαδρομές.
Αν όμως οι επιχειρηματικές συναλλαγές δεν επηρεάζονται από τη γεωγραφική απόσταση, οι συστάδες δύνανται να αναπτυχθούν σε μεγαλύτερο γεωγραφικά εύρος. Έτσι, υπάρχουν clusters σε τοπικό, υπερτοπικό, εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Clusters μπορεί ακόμα να αναπτυχθούν σε αστικό ή αγροτικό περιβάλλον.
Στα clusters, εκτός από τις επιχειρήσεις–εταίρους (που ονομάζονται και «επιχειρήσεις κορμού»), συμμετέχουν υποστηρικτικές επιχειρήσεις και φορείς, όπως ενώσεις βιομηχανιών και επαγγελματικά επιμελητήρια, τεχνολογικά ιδρύματα, ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια, κυβερνητικοί οργανισμοί, χρηματοδοτικοί φορείς κ.ά., οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες οριζόντιου χαρακτήρα προς τους εταίρους της συστάδας.
Τα Clusters αποτελούν ένα εξαιρετικό εργαλείο άσκησης οριζόντιας πολιτικής για την τόνωση τοπικών οικονομιών και τον επαναπροσδιορισμό του αναπτυξιακού μοντέλου μιας περιοχής, μιας χώρας, κλπ.
Η τυπική δομή ενός cluster
Ποιο είναι το κλειδί επιτυχίας των Clusters;
Κλειδί επιτυχίας των clusters είναι η εταιρικότητα, η ανάπτυξη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών, η διάχυση πληροφορίας/γνώσης και η εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων.
Τα επιτυχημένα clusters διευρύνονται συνεχώς και ενσωματώνουν νέους εταίρους.
Κοινά χαρακτηριστικά των Clusters
- Η γεωγραφική εγγύτητα των διασυνδεδεμένων επιχειρήσεων, προμηθευτών, φορέων κ.ά
- H ισότιμη συμμετοχή των φορέων στο Cluster, (το οποίο αποτελεί μία ξεχωριστή οντότητα, η οποία εξελίσσεται).
- Η ύπαρξη κοινών στόχων που αποσκοπούν στην αμοιβαία ωφέλεια των συμμετεχόντων (που διατηρούν μεταξύ τους ελαστικές σχέσεις)
- Η ανεξαρτησία των συμμετεχόντων στο Cluster (επιχειρήσεων, φορέων κ.ά)
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι απαραίτητο ένα Cluster να είναι εταιρεία. Μπορεί να λειτουργεί ως μία σύμπραξη με κοινά αποδεκτούς όρους και στόχους.
Τα πλεονεκτήματα του Cluster
Βοηθά στην διάχυση της γνώσης (ανταλλαγή γνώσεων, καλών πρακτικών κά)
- Επιτυγχάνει οικονομίες κλίμακας (κοινή χρήση εγκαταστάσεων, υποδομών, υπηρεσιών κ.ά πόρων)
- Αποκτά πιο εύκολα πρόσβαση σε εξειδικευμένο προσωπικό
- Δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για Έρευνα και την Ανάπτυξη (R&D)
- Βελτιώνει την Λειτουργική Αποδοτικότητα (Operational Efficiency)
- Ενθαρρύνει την εξωστρέφεια
- Ενισχύει την καινοτομία
Προδιαθέτει στην δημιουργία νέων εταιρειών κυρίως μέσω spin-offs (δημιουργία νέας εταιρείας μέσα από την διανομή ή πώληση μετοχών της «μαμάς» εταιρείας)
Επιταχύνει την δημιουργία «κοινωνικού κεφαλαίου»
Παραδείγματα Clusters
Επιχειρηματικά Clusters μπορεί να συναντήσει κανείς σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Η καλύτερη όμως απόδειξη πως δεν είναι ένα εποχιακό φαινόμενο, αλλά μια στρατηγική επιλογή προώθησης της καινοτομίας και κατ΄επέκταση ανάπτυξης της περιοχής, μπορεί να καταδειχθεί, ανατρέχοντας στην περίπτωση της Silicon Valley (San Francisco Bay Area). Σχεδόν μισό αιώνα μετά την εγκατάσταση των πρώτων innovators στην περιοχή και παρά τα μειονεκτήματα της (σεισμογενές υπέδαφος, υψηλές τιμές ακινήτων κ.ά) η Silicon Valley παραμένει η παγκόσμια πρωτεύουσα του Hi-Tech.
Εικόνα 1: Τουριστικό Cluster στο Cairns της Αυστραλίας.
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Clusters, μόνο στην Ευρώπη, την περίοδο 2016-2013 καταγράφηκαν 2017 Clusters στα οποία συμμετείχαν επιχειρήσεις από 28 διαφορετικούς εμπορικούς κλάδους.
Παραδείγματα Ελληνικών clusters
Επιχειρηματικά clusters, λειτουργούν στην Ελλάδα συνήθως υπό τη μορφή σύγχρονων συνεταιρισμών και άλλων επιχειρηματικών συμπράξεων, όπου μέλη τους είναι οι επιχειρήσεις συγκεκριμένων κλάδων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στρατηγικής συμμαχίας που έχει τη μορφή cluster αποτελεί το Δίκτυο Βιολογικών Προϊόντων που συστάθηκε με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός φορέα εργαλείων και υπηρεσιών ενημέρωσης και προώθησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, σε επιχειρήσεις προϊόντων και καταναλωτές (www.biocluster.gr).
Ένα άλλο παράδειγμα cluster είναι το Corallia. H πρωτοβουλία ξεκίνησε τον Μάιο του 2006 ως “Hellenic Technology Clusters Initiative-HTCI” με χρηματοδότηση από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Ανταγωνιστικότητα” του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Το 2008 μετονομάστηκε σε Corallia και ενώ στην αρχή συμμετείχαν μόνο 15 εταιρείες -ελληνικές και ξένες- υψηλής τεχνολογίας, πλέον το Cluster αριθμεί 70 εταιρείες με την παράλληλη συνεργασία 35 πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Μετά, λοιπόν, από δύο χρόνια λειτουργίας, ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε κατά 59,56%, οι εξαγωγές κατά 109,67%, η απασχόληση κατά 92,63% και ο αριθμός των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας κατά 137,55%.
Άλλο γνωστό ελληνικό cluster είναι το Δίκτυο Κατασκευαστών Ηλιακών Συστημάτων SOLARNET
Το δίκτυο SOLARNET,το οποίο ιδρύθηκε το 1998 και λειτουργεί κανονικά από τις αρχές του 2001 έως σήμερα , αφορά τη δημιουργία βιομηχανίας παραγωγής δεξαμενών ζεστού νερού στην Ελλάδα και αποτελείται από τις ακόλουθες επιχειρήσεις με τις ενδεικνυόμενες δραστηριότητες:
1. FOCO EΠΕ Βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
2. ΗΛΙΟΑΚΜΗ ΕΠΕ Βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
3. SOLE Α.Β.Ε.Ε. Βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
4. ΚΙΚΕΡΩΝ ΕΛΛΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΕ Βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
5. CALORIA ABEE Βιομηχανία παραγωγής ηλιακών συστημάτων.
6. ΚΟΥΜΑΚΗΣ Α.Ε.Β.Ε. Εμπορικό δίκτυο πωλήσεων
7. HELCOM AE Προμηθευτής πρώτων υλών
8. HELLAFOAM Α.Β.Ε.Ε. Προμηθευτής πρώτων υλών
9. ΚΑΠΕ Παροχή τεχνογνωσίας
Οι 9 φορείς συνέστησαν το Δίκτυο SOLARNET με στόχο την ανάπτυξη και κατασκευή δεξαμενών ζεστού νερού (boilers), χωρητικότητας έως 1000 lt, με προορισμό την αγορά ηλιακών συστημάτων ζεστού νερού και θερμότητας, καθώς και την αγορά θερμοσιφώνων (Ηλεκτρικών και Φυσικού αερίου).
Ο αρχικός σχεδιασμός αφορούσε την ικανοποίηση των αναγκών των μελών του δικτύου, οι οποίες, όμως, θα έπρεπε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις για νέα τεχνολογία, υψηλή ποιότητα και ανταγωνιστικό κόστος. Επιπλέον, αξιοποιώντας τις οικονομίες κλίμακος που προσφέρονται, στόχευαν σε μία ιδιαίτερα ανταγωνιστική κερδοφόρα επιχείρηση, κατασκευάζοντας προϊόντα για διάθεση σε τρίτους, στα μέλη και για απ’ ευθείας εξαγωγή.
Δείτε το άρθρο : 4 Βήματα ανάπτυξης των clusters
